twarzomemy

Internetowe „twarze” są istotnym elementem i „pożywką” wielu popularnych wśród młodzieży memów. Bada je „memetyka”. Idąc za definicją Encyklopedii PWN, memetykę można rozumieć jako „metodę badania kultury i społeczeństwa na podstawie koncepcji memów; która tworzy własny słownik pojęć, typologii i klasyfikacji, często adaptując terminologię biologiczną (wirusologia) lub antropologiczną”. I choć traktowana bywa po macoszemu (jako dyscyplina „nienaukowa”), to trudno jej odmówić przydatności – bada współczesną żywą kulturę i jej społeczne interpretacje, a także dostarcza odpowiedniego języka do jej opisu.

Memy opisują rzeczywistość w sposób, w jaki robi to cały Internet: skrótowo, skojarzeniowo, z unikaniem – zbędnej dla lakonicznego przekazu – głębi, często bazując na emocjach, a nie racjonalnej ocenie sytuacji. Są zatem „kwintesencją” komunikacji internetowej, której rozpoznawalną cechą jest szybkość, uogólnianie, wyciągania wniosków na podstawie pierwszego wrażenia, odczucia czy skojarzenia. Liczy się szybkość i autentyczność reakcji. Idealnie do tego celu nadają się reaction images – małe obrazki, pojawiające się wtedy, gdy ktoś zaznacza swój stan emocjonalny. Skupmy się zatem na kilku najpopularniejszych z nich.

Trollface

Trollface powstał w roku 2008 w serwisie DewiantArt i wciąż funkcjonuje w e-rzeczywistości. Jak podaje Memopedia Wiki Fandom jego twórcą był użytkownik o nicku Whynne, a opisywany mem powstał jako reakcja na „strollowanie” innej osoby. Trollface błyskawicznie uzyskał dużą popularność i był wykorzystywany nie tylko w Internecie, ale także w marketingu. Spowodowało to duże zamieszanie już na początku. Michał R. Wiśniewski pisze o trollface następująco: „w 2010 r. autor słynnej wrednej mordy, pochodzący z Oakland niejaki Carlos Marcio Ramirez, pseudonim Whynne, zarejestrował ją w USCO, amerykańskim biurze praw autorskich. Dowiódł, że jest autorem komiksu, w którym trollface pojawiła się po raz pierwszy” (Wiśniewski 2019). Whynne postąpił tak, aby walczyć z osobami, które wykorzystały jego „produkt” do zarabiania pieniędzy. Trollface zrobił bowiem zawrotną karierę, rozprzestrzeniając się szybko w świecie (nie tylko wirtualnej) komunikacji. Taka sytuacja była efektem dość uniwersalnego zastosowania wykrzywionej uśmiechem twarzy. A znaczenie? Najprościej powiedzieć można, że trollface posługuje się ktoś, kto zakpił z kogoś, świadomie wprowadził go w błąd lub ośmieszył. Trollface pojawia się tam, gdzie wywołuje się jakieś „zamieszanie” (to właśnie ma na celu), gdzie ktoś świadomie prowokuje do reakcji i „odwetu”. Mem, który jest kojarzymy z rysunkiem mężczyzny z pomarszczoną twarzą, wyszczerzoną w przerysowanym uśmiechu, służy do ekspozycji zdarzeń, których celem było obrażenie lub skompromitowanie kogoś.

Pepe

Kolejną z najpopularniejszych twarzy-memów jest żaba Pepe. Rodowodu tejże należy doszukiwać się w komiksach o nastoletnich potworkach „Boy’s Club” autorstwa Matta Furie. Memiczna żaba z półprzymkniętymi oczyma i wyrazem ni to zadowolenia, ni to szyderstwa na pyszczku doczekała się naśladowania w wielu memach i internetowych historiach. Co ciekawe, Pepe ma niejedną „twarz”. Internetowa żaba pojawia się nieraz jako smutna, zatroskana, wzruszona, ale bywało także, że Pepe face emanowała wściekłością i niezadowoleniem. Ma więc bardzo wiele mutacji.

Interesujące jest to, że żaba Pepe była wykorzystania nawet w rozgrywkach wyborczych w Stanach Zjednoczonych i choć jej autor zdecydowanie odcinał się od powiązań Pepe z politycznymi poglądami, to skojarzenie z neonazizmem (!) pozostało w świadomości społecznej. Wydaje się to potwierdzać, że niewinne z pozoru memy mają ogromną moc i zasięg oddziaływania, z drugiej zaś strony historie takie jak historia Pepe świadczą o tym, że internetowe twarze wychodzą poza Internet i mogą być nośnikiem emocji znacznie większych niż te, które kryją fora i portale społecznościowe.

Doomer

O ile trollface występuje zwykle w kontekście ironii, a Pepe ma swoje wielorakie emocjonalne emanacje, o tyle trzecia postać, tzw. doomer jest internetową „twarzą” dość jednoznaczną.

Rysunkowa twarz młodego mężczyzny, która jest smutna, naznaczona nihilizmem, depresyjna i uosabiająca ponury pogląd na świat, pojawiła się w roku 2018 . Slang.pl wyjaśnia, że „doomer to osoba młodego pokolenia zmagająca się z uczuciem beznadziei i pustki”. Ten sam portal łączy pojęcie doomer z pokoleniem boomerów (ich rodziców) i określa doomera jako przedstawiciela dwudziestolatków i dwudziestokilkulatków, urodzonych już w czasie rozwoju technologicznego i pozbawionych poczucia radości, sensu, za to zagubionych i z  brakiem pomysłu na siebie. Urban Dictionary z kolei definiuje doomera jako samotnika, który doświadczywszy trudności życiowych, zanurzył się w apatii, depresji i poczuciu bezsensu. Uaktywnia się głównie w nocy, w internecie, w dzień pozostaje zmęczony i choć chciałby prawdziwego życia, to wciąż nie rozumie, dlaczego wszystko jest przeciwko niemu. Postać doomera uosabia ironiczny czy też nihilistyczny humor współczesnych młodych ludzi. Doomer ma także swoją wersję żeńską dommer-girl. Portal pastowo.com charakteryzuje doomera jako kogoś, kto jest skrajnie pesymistyczny, nie wykazuje inicjatywy,  ma skłonność do zamykania się w wirtualnym życiu. Doomer – to ktoś, kto jest niestabilny emocjonanie, zanurzony w świecie internetowym, zmienny i w dodatku przekonany o swej wyższości. Z kolei obrazek przedstawiający młodego człowieka w bluzie z kapturem, w czapce, z twarzą z widocznym zarostem oraz z papierosem w ustach jest alegorią współczesnego młodzieżowego nihilizmu.

Trzy popularne twarze Internetu reprezentujące odmienne emocje, znajdujące różne konteksty użyć, mają też wspólny mianownik. Ironiczny trollface, zblazowany Pepe czy też depresyjny dommer – to znamienne internetowe „etykiety” młodych i sposobu ich ponowoczesnej komunikacji.

Bibliografia

Doomer, www.urbandictionary.com/define.php?term=Doomer

Doomerzy, https://pastowo.com/paste/624/pl/

Doommer, https://slang.pl/doomer/

Memetyka, Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/3939571/memetyka.html

Trollface, Memopedia Wiki/ Fandom, https://memopedia.fandom.com/pl/wiki/Trollface

Wiśniewski M. (2017), Jak neonaziści ukradli Pepe, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/ludzieistyle/1725498,1,jak-neonazisci-ukradli-pepe.read

Wiśniewski M. (2019), Wredna morda trolla, czyli do kogo należą memy?, https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/ludzieistyle/1797480,1,wredna-morda-trolla-czyli-do-kogo-naleza-internetowe-memy.read.

Opracowanie: Monika Wojtkowiak